Kitaplar
Kitapların
ListesiSürekli Yazılar
Kitap Söyleşileri
AYDINLANMA
EMRE KONGAR
İRAN SEÇİMLERİ
İran'da seçimler yapıldı.
Bu seçimler ne anlama geliyor?
Gerçek bir iktidar değişikliği söz konusu mu?
İran'da iktidar nedir, muhalefet nedir?
Bu soruların yanıtlarını verebilmek için İran'daki rejime, İran Anayasasına yakından bakmak gerekir.
İran'ı aslında bir "rehber", bir Ayetullah yönetir.
Humeyni'nin ölümünden sonra Ali Hamaney rehber olmuştur.
Yasama, yürütme, yargı konusundaki bütün kararları, dış politikayı Ayetullah denetler.
Hangi partiler kurulabilir, kimler seçime katılabilir...
Parlamento nasıl çalışır, hangi yasaları çıkarabilir...
Yargı nasıl çalışır, hangi ilkelere göre karar verir...
Bu ve benzeri bütün temel soruların yanıtlarını rehberlik kurumu, Ayetullah verir.
Cumhurbaşkanını da onaylayan Ayetullah, gerekirse onu azledebilir de.
Bu açıdan Ayetullah Hamaney'in seçimlerden sonra hemen Cumhurbaşkanı Ahmedinejat'ı tebrik etmesi özel bir önem ve anlam taşımaktadır.
Rehber, Ayetullah, esas itibarıyla İslam'ın hukukçu uleması (fakihler) tarafından, yani İran'daki İslami geleneklerin ürünü olan mollalar hiyerarşisi tarafından belirlenir.
Ayetullah'ın altında Anayasa Koruyucuları Şurası vardır
Şura on iki üyeden oluşur.
Altısı ulemadan altısı da ulema dışındaki hukukçulardan gelir.
Bu şura Cumhurbaşkanlığı da dahil olmak üzere bütün siyasal görevlere aday olanları önceden denetler.
Parlamentonun da üstündedir.
Bir nevi anayasa mahkemesi gibi çalışır.
Tabii denetimde uyguladığı ölçütler tamamen İran'daki biçimiyle İslam'i ilkelerdir.
Nitekim bu yüzden yasaların İslâm'a uygunluğunu da bütün şura değil, sadece ulemadan oluşan altı üye denetler.
İran Anayasasının temel ilkeleri İran'daki Şii İslam'ın ilkeleridir.
Bu ilkeler değiştirilemez.
Tüm siyasal sistem, hukuk düzeni ve toplumsal ilişkiler İslami ilkelere göre düzenlenmiştir ve bu ilkelere göre işler.
İran Anayasası birinci maddesinde bu rejimi "İslam Cumhuriyeti" olarak nitelemektedir.
İşte İran'daki seçimler bu rejim içinde yapılmıştır.
Bazıları bu rejime "Teokratik demokrasi" diyor.
Teokrasi ile demokrasinin ne denli uyuştuğunu İran'da görüyoruz:
İfade özgürlüğü, muhalefet özgürlüğü, basın özgürlüğü gibi temel hak ve özgürlükler yoksa seçimler ne anlam taşır bilmiyorum doğrusu.
İnsanların ve özellikle de kadınların istedikleri gibi giyinemedikleri bir toplumda demokrasi olabilir mi?
İran örneğine iyi bakmak gerek:
İran, gücüyle, nüfusuyla, tarihiyle büyük bir ülkedir.
Ortadoğu'da ve Kafkaslarda nüfuzu vardır.
Bir ara Türkiye'ye bile rejim ihraç etmeye kalkmış pek çok aydınımızın canına mal olan olaylara karışmıştır.
Sanıyorum başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere herkesin İran örneğinden ve bu son seçimlerden alacağı çok ders vardır.
